Pəncşənbə günü Qəməri
il, cümə günü də Şəmsi il tazalandı.
Köhnə il bizə nə verdi, tazə il nə
verəcəkdir?
Bu sualı edənlər o adamlardır ki, özlərini
zaman nəhrv içində cərəyan edən
həvadisə tabe buraxıb, nə möclər
ilə mübarizə etmək, nə də ki, sahili-səlamətə
çıxmaq fikrində deyildirlər.
Cərəyani-həvadis bunları nerəyə
sövq edəcəksə, etsin, heç fərqi
yoxdur.
Lakin belə olmaq yaxşı deyildir. Çünki
hər bir nəhrdə şiş şiş daşlar,
qayalar olmaqdan başqa bir çox nəhrin də axırı
dəryanın qəri-nayabıdır.
Doğrusu, biz belə sual verməliyik: köhnə
ildə nə qazandıq, tazə ildə nə qazanmalıdır?
İnsan ildən-ilə böyüyür, irilənir,
lakin bu böyüməklik yalnız bir bədənimizin
cismani böyüməkliyi deyildir. İnsan mənən
də böyüyür. Hər il insanın təcrübəsi
artır, biliyi çoxalır, daireyi-nəzəri
genəlir. Əvvəlcə inanmadığı
bir çox şeylərə inanır, əvvəlcə
inanmış olduğu bir çox şeylərdən
soyuyur, bir çox qaranlıq şeylər onun üçün
işıq olur, belə olmaqla bərabər, hər
bir tazə il hülul etdikdə köhnə il insan
üçün bir dərsi ibrət olur...
Huşiyar insan tazə ilə qədəm qoyduqda
köhnə ildə başına gələn qəziyələri,
kiriftar olduğu fənalıqları, o fənalıqların
nədən və nerədən əmələ
gəldiklərini xatirinə gətirib səy edir
ki, tazə ildə özünü belə fənalıqlardan
qorusun, o fənalıqların zühuruna mane olsun.
Vay o adamların halına ki, köhnə ilin dərsi
ibrətlərini nəzəri-etibarə almayıb
fəramuş edələr! Keçən ilin dərslərini
dürüst örənməmiş şagird tazə
ildə cürbəcür çətinliklərə
düşən kimi, bunlar da tazə ildə müxtəlif
məşəqqətlərə düçar olub,
belə məşəqqətlərdən xilas olmaq
yolunu bilməyəcəklər və özlərini
şaşırıb onsuz da ağır olan məişətlərini
daha da muşkulata salacaqlar. Belə olan surətdə
yaxşı dəyilmidir ki, hər bir il özümüzü
tazə il üçün hazırlayaq yəni məişətimizi
yüngül edəcək, özumüzü ağıllandıracaq
və tərəqqi verəcək olan hər bir
yaxşını inadlıq etməyib öyrənək
və özümüzə zərər yetirən
hər bir fənalığın dəfina çalışaq,
zühuruna razı olmayaq.
Heç kəs istəməz ki, bir dəfə düçar
olduğu məşəqqət, fənalıq bir
də təkrar etsin. Lakin onu istəməyən
şəxs haman o bollu məşəqqət və
fənalığın dəfi yolunu da bilməlidir,
Bilmək üçün də öyrənmək
lazımdır. Öyrənmək də məlum
olduğu üzrə elm və təcrübə
ilə nəşvu nüma edər.
O adamlar ki, onların «günü keçibdir», yalan-doğru
təcrübələr sayəsində bir nov gün
keçirirlər. Lakin o insanlar ki, onların gələcəyi
qabaqdadır və hal-hazırda qəy-yumlar əli
altında yaşamağa məcburdurlar, onları
damı elmsiz, biliksiz buraxmalıdırmı! Xeyr,
onları, o balaca insanları gələcək həyat
üçün hazırlamamaq insaf deyildir. Və
illa gələcəkdə onların işinə
hər nə fənalıq gəlsə, hər nə
məşəqqət üz versə, hamısının
məsuliyyəti indiki qəyyumlarının üzərinədir.
Allah-taala birisinə bir evlad kəramət etdikdə,
onun qəlbinə evladına qarşı bir hiss-məhəbbət
qoyur ki, o məhəbbət onun üçün balanı
baldan şiprin edir. Lakin balaya yalnız bir quru məhəbbət
göstərmək azdır, çünki əgər
iş yalnız məhəbbətə qalsa, onda
bala öz valideynindən heç bir mənfəət
görməz. Halbuki valideyn isə haman hissi-məhəbbətindən
ruhani bir ləzzət almağa başlar. Balanın
canını sevən ata, ana, onun qeydinə də
qalmalıdırlar ki, bu şirin və əziz bala
dünyada sərbəst yaşamağa qədəm
qoyduqda məişətinin tikanlı yolundan qorxmasın,
mübarizeyi-həyatiyə meydanında qorxudan bağrı
yarılmasın. Mübarizəyə girişməyə
məcbur olduqda həvadisin birinci zərbəsi altında
tələf olmasın... Qərəz...
Hər bir tazə il insan üçün tazə
bir meydani-mübarizə təşkil edir. Bu meydanda
həyat mübarizəsi vaqe olur. İnsanlar, ilk
meydana axdığı cərəyan-həvadis ilə
mübarizə və müharibə eliyirlər.
Vay o adamın halına ki, bu meydani-mubarizəyə
əvvəl dəfə qədəm qoyduqda nə
qılıncı ola, nə qalxanı.
Kərbəlayi Qədim küçə ilə
gedirdi.. Birdən daldan bir heybətli səs eşitdi
və qorxusundan layənşüur kənara tərəf
qaçdı və — «dala baxım» — dedikdə örtülü
faytona bənzər bir araba atsız, öz-özbaşına
bunun yanından ildırım kimi keçdi. Bu araba
avtomobil idi.
Kərbəlayi Qədim araba gözdən itincə
onun dalınca baxdı və sonra dedi:
—Allah şeytana lənət eləsin ki, kafirlərə
bu cürə əməl öyrədib. Arabanı
atsız yeridən bu kafirlər axırda hər
şeyi şeytan əməlinə döndərəcəklər.
Yenə bir gün Kərbəlayi Qədim küçə
ilə gedirdi. Gördü ki, bir araba küçənin
yarısında palçığa batıb, atlar dartıb
çıxarda bilmirlər. Arabaçı isə qırmançı
doluyub bu atları döyür və harası gəldi
vurur. Dilsiz, ağılsız heyvanlar qırmnac altında
dartınırlar ki, bir tövr arabanı çıxartsınlar.
Lakin mümkün olmur. Arabaçı isə atların
başına, gözünə döyür. Kərbəlayi
Qədimin atlara yazığı gəlib arabaçıya
dedi ki, ay zalım, axı bu heyvanlar yazıqdırlar,
canları inciyir. Sən o dünyada bunların cavabını
necə verəcəksən? Bunu deyib öz-özünə
fikr etdi.
— Allahın altında bir gün oleydi ki, bu heyvanlar
insanın zülmündən xilas olaydılar! O
əsnada genə bir heybətli səs gəlib, bir
avtomobil bunların yanından şıdırğı
ilə keçdi...
1. «Tazə il, tazə meydan» sərlövhəli
məqalə «Həqiqət» qəzetinin 1910-cu il
3 yanvar tarixli 2-ci nömrəsinin 1-ci səhifəsində
«Üzeyir» imzası ilə çap edilmişdir. Qəməri
il (hicri) — 354 gün hesablanır. Şəmsi il
— astranomik ildir, 365 (366) gün hesablanır. (Ba x:
N i y a z i R z a y e v. Qəməri və şəmsi
təqvimləri əlaqələndirmə üsulu.
«Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Məruzələri».
1958-ci il, XIV cild, ¹ 4).
2. «Oyan-buyan» sərlövhəli felyeton «Həqiqət»
qəzetinin 1910-cu il 4 yanvar tarixli 3-cü nömrəsinin
2-ci səhifəsində «Üç» təxəllüsü
ilə dərc edilmişdir.
