|
Neçə-neçə övliya əzəldən
bəri ehtiramla yad edilir. Təbii ki, onların
sırasında ən məşhur, ən çox
itaət edilənlərin sayı nisbətən
azdır. "Üzeyir" ismi Qur'anda xatırlansa da,
ilahiyyatçıların bu barədə fikirləri
tuş gəlmir.
 Bə'ziləri
qədim zamanlardakı Üzeyiri peyğəmbərlərdən
biri sayır, başqalarının nəzərində
o, dini mövqeyinə görə daha aşağıda
durur, sadəcə bir müqəddəs övliya
kimi vəsf edilir. Yəqin buna görə də
"Üzeyir" adı çox geniş yayılmamış
və el içində bu ada az təsədüf
olunur. Hər halda Əbdül Hüseyn bəy
və Şirinbəyimin ailəsində dördüncü
balaları dünyaya göz açanda, ona həmin
adı vermişlər. Və bu adı daşıyan
oğul hələ sağlığında əfsanələşdi,
azəri yurdundan uzaqlarda da tanındı. Bu fitri
iste'dad çoxlarının xəyalında göylərdən
zühur etmiş, adi bəndələr içində
peyda olmuş bir mö'cüzə kimi canlandı...
O, bütöv bir dövrü təmsil edən
canlı tarixə döndü. Üzeyir Hacıbəyov
milli simfonik musiqimizin, milli operamızın banisi,
xalqın sevdiyi musiqili komediyaların, vokal sənəti
incilərinin yaradıcısı oldu. Üzeyirin,
qardaşı Ceyhun bəylə məşhur
"Azərbaycan" qəzetinə redaktorluq etmələri
yaşlı nəslə mənsub olanların
yadındadır, lakin uzun illər boyu nə bu
barədə söz açmaq, nə də mühacirətdə
yaşamış jurnalist və ictimai xadim kimi
tanınmış Ceyhun bəyin adını
çəkmək olmazdı. Təzə nəsillər
Üzeyir bəyin iti qələmli publisist və
satirik olmasından uzun zaman bixəbər qalmışdılar.
Yaşıdları, müasirləri onu xüsusi
vurğu ilə, ehtiramla Üzeyir bəy adlandırsalar
da rəsmi sənədlərdə, mətbu yazılarda
belə xitab yasaq idi.
Milli konservatoriyamızın banisi, rektoru və
professoru, Azərbaycan SSR dövlət himninin
müəllifi, SSRİ xalq artisti, iki dəfə
Stalin mükafatı laureatı, respublika Elmlər
Akademiyasının həqiqi üzvü, SSRİ
Ali Soveti deputatına "sovetsayağı" adı
və atasının adı ilə müraciət
edilməsi təkidlə buyurulsa da, yaşlı
nəsil onu Üzeyir bəy kimi tanıyırdı.
Cavan artistlər - çalğıçılar,
müğənnilər, rəqqaslar isə ustada
çox məhrəmanə "Üzeyir əmi" deyirdilər
və yəqin ki, bu xitab ustadın cavan sənətkar
qohumlarından - dirijor, bəstəkar və rejissorlardan
irəli gəlirdi. Maraqlıdır ki, Üzeyir
Hacıbəyov adına Musiqi Akademiyamızın
indiki rektoru Fərhad Bədəlbəyli həm
Üzeyir bəyin, həm də milli səhnəmizin
ilkin çağlarında qadın rollarında
da çıxış etmiş Əhməd bəy
Ağdamskinin qardaşı nəvəsidi. Məşhur
müğənnimiz Müslüm Maqomayev də
böyük ustadın məsləkdaşı
və bacanağının nəvəsidir. Üzeyir
bəy hələ sağlığında dahi
sənətkar kimi şöhrətlənsə
də, təkəbbürdən uzaq, sadə,
xeyirxah və həssas bir insan idi, ətrafdakıların
qayğılarına, dərdisərinə can
yandırardı.
1920-ci ildə Üzeyir bəyin də adı
sinfi düşmənlərin siyahısına
düşmüşdü və N. Nərimanovun
qətiyyətli həyanlığı olmasaydı,
böyük bəstəkarımız da güllələnəcəkdi...Taleyin
işinə bax ki, o, yetmiş ildən artıq
bir müddət keçəndən sonra, ölümündən
sonra düşmən gülləsinə hədəf
oldu... Vaxtilə ona xeyir - dua vermiş, böyük
gələcəyini uzaqgörənliklə bildirmiş
Xan qızı Natəvanla, səhnədəki
Koroğlunun ilkin və bənzərsiz ifaçısı
Bülbüllə birgə...O, doğma Şuşa
torpağında erməni faşistləri tərəfindən
güllələndi. Vəhşi təcavüzkarlar
Qarabağın yetirdiyi böyük övladlarının
tunc büstlərini odlu qurğuşunla dəlik-deşik
etdilər...
Yaralı heykəlləri dolayı yolla,
bir göydəndüşmə fürsət
sayəsində Bakıya gətirib çıxarmaq
mümkün oldu...
Gözlərinə qan sızmış vəhşilər
qana bilməzlər ki, xalqın qəlbində,
şüurunda yaşayan, xalqın ölməz
ruhunu ucaldıb, ucalanı nə güllə,
nə qumbara, nə mina, nə də raketlərlə
məhv etmək olmaz... Onun adı Azərbaycan
dövlətçiliyinin rəmzi - Dövlət
himni ilə yanaşı durur və biz bu himnin
sədaları altında sabahları qarşılayır,
ayağa qalxırıq, təntənəli anlarda
başqa xalqların, ölkələrin elçiləri
də bizə qoşulur...
Üzeyir... bu ad azəri xalqı üçün
uludur, müqəddəsdir. Bu da, doğma yurdumuzun
böyük oğlu, ulu vətəndaşı,
vətənpərvəri, başqa millətli,
məzhəbli bəşər övladlarına
da hörmətlə yanaşmağı təlqin
edən bir beynəlmiləlçinin adıdır.
Uzeyir bəyə həsr edilmiş əsərlərin
külliyyatı neçə-neçə qalın
cild təşkil edərdi. Sizə təqdim olunan
toplu isə ölməz ustadın solmaz şöhrət
çələngindən yalnız bircə yarpaqdır.
Ramazan Xəlilov,
professor,
Azərbaycan Respublikasının
əməkdar mədəniyyət işçisi
Vladimir Qafarov,
Azərbaycan Respublikasının
əməkdar incəsənət xadimi.
|
